© Photo: Simon Schmitt
569-1-Brandweerkazerne voor het SRI-Charleroi
Charleroi (België), voor de tijdelijke vennootschap “THOMAS & PIRON – CIT BLATON”
50°23’29,53’’N, 4°25’46,35’’O
13.359 m² bovengronds, 6.362 m² ondergronds; 2012-2016; (01/569-1)
• Architectuur en omgeving
• Stabiliteitsstudie
• Speciale technieken
Gezien de specifieke kenmerken van de site vertoont het project een eenvoudige, hedendaagse, compacte en functionele bouwstijl (personen- en voertuigenstroom). Tegelijk stelt het een herkenbare iconische vorm voor, die aansluit bij het resoluut tertiaire karakter van de omgeving.
Document E41_01/569 -NL Editie 2016-12-22
De ligging van het gebouw is het resultaat van een studie die als doel heeft te beantwoorden aan de vereisten van de site: groot hoogteverschil, buurt, toegangswegen, gering draagvermogen van de bodem, windrichting, stand van de zon, enz.
De ligging van het gebouw op het hoge, platste deel van het terrein beperkt de hoeveelheid graaf- en aanvulgrond als gevolg van de bouw. De twee bestaande toegangswegen, waarvan de eerste wordt gebruikt voor interventies en de tweede om personeel en bezoekers toegang te verschaffen, leggen de positie op het plan vast om de lengte van de wegen te beperken.
De holte die wordt gevormd door de toegang in het zuiden, wordt benut om de ingang van het gebouw op niveau 0 te maken (voetgangers, fietsen en auto’s), evenals een zone die toegankelijk is voor vrachtwagens van leveranciers. De hoger gelegen toegang in het westen legt niveau 1 van het gebouw vast als het interventieniveau. Dit niveau wordt omgeven door een randweg, zodat elke brandweerwagen onafhankelijk van de andere door een specifieke sectionale poort kan buitenrijden.
De noord-zuidas, die op natuurlijke wijze gestalte krijgt in de toegang op niveau 0, maakt van het horizontale hoofdverkeer, onderstreept door al het verticale verkeer, de echte ruggengraat van het project. Hij bepaalt op die manier de oriëntatie van het gebouw.
In de gezichtshoek van deze as ligt de oefentoren, gebouwd aan de andere kant van de interventieweg, op de kruising van deze noord-zuidas en de as van de toegangswegen van de interventievoertuigen. Deze rijzige toren van 25 m is voorzien van een gevelbekleding uit geperforeerd staal als structureel stutwerk.
De toren is omgeven door een geasfalteerde, naar het noorden gerichte oefenzone, waardoor brandweerwagens vlot rond de toren kunnen draaien en branden kunnen simuleren. De studie van de site stelt namelijk voor om de zone voor brandoefeningen ten noorden van het terrein aan te leggen, om te vermijden dat de rook overslaat op de aanpalende huizen.
De zuidoostelijke zone volgt de contouren van het bestaande terrein om de voetafdruk van de constructie op deze bijzonder groene site zo klein mogelijk te houden. Ze sluit op natuurlijke wijze aan op het buitensportveld, dat in het verlengde van de leverzone ligt. De site, volledig beveiligd dankzij een doorlopende omheining, heeft dus maar twee aparte en beveiligde toegangen: de westelijke interventietoegang op niveau 1, en de zuidelijke toegang voor het publiek en de leveringen op niveau 0.
De ronde vorm van het plan vloeit rechtstreeks voort uit het tracé van de stromen van interventievoertuigen. Er komen namelijk twee verkeerswegen: een binnenweg voor de terugkerende voertuigen en een buitenweg voor de vertrekkende voertuigen. Om te vermijden dat deze twee stromen elkaar kruisen en ervoor te zorgen dat er zowel binnen als buiten de grote hal geen enkel manoeuvre plaatsvindt, is deze ronde vorm een noodzaak. Alle functies worden ondergebracht in deze cilinder van ongeveer 90 m diameter en 5 niveaus hoog. Het erg compacte karakter van dit volume vermindert dus de blootgestelde buitenvlakken en beperkt het energieverlies. Alvorens productiesystemen van hernieuwbare energie te installeren, is het immers van essentieel belang om energie aan de bron uit te sparen, door het verlies te beperken en zo veel mogelijk gratis energie te winnen uit de architectuur en de inplanting daarvan.
Een geprofileerde plaat uit gegalvaniseerd staal met perforaties vormt een verticaal scherm dat het gebouw bekroont. Het beschermt de gebogen gevel tegen de zon en breidt zich uit tot een reling op het buitenterras, langs de belendende atletiekpiste. Het perforatiepercentage van 51 % maakt de plaat vrijwel doorzichtig van binnenuit.
De 5 niveaus zijn als volgt verdeeld:
NIVEAU 0 – Ingang
Dit half ondergrondse niveau ligt gelijk met de zuidelijke toegang en vormt zo een ideale toegangsweg naar de parkings en de leverzone. Alle parkings en de loskade zijn overdekt. De parking maakt een duidelijke verdeling tussen de bezoekers, het dagpersoneel en het “24 u”-personeel. Dit niveau bestaat voor de rest uit de technische lokalen, de opslagzones (rechtstreeks verbonden met de loskade) en de lokalen voor de gespecialiseerde eenheden. Daarnaast vinden we er een maskerparcours en de toegang tot de oefentoren.
De ondergrondse parking, beschermd tegen slecht weer, verkleint de voetafdruk en vergroot maximaal de groene buitenzones.
Voor extra comfort zorgt de inval van daglicht in de parking, door een spiegel die het licht uit de centrale lichtschacht weerkaatst. Zo wordt de ruimte helderder en de ingang beter zichtbaar. Deze vierkante lichtschacht van 13 m zijde bevindt zich immers vlak naast de verticale verkeerskern en de museum-onthaalruimte. Ze leidt de gebruikers als vanzelf naar deze plaats.
NIVEAU 1 – interventie
Deze zone, die gelijkloopt met de westelijke toegang, wordt aan de rand ingenomen door de grote hal die de garage voor de voertuigen herbergt, en door een strook voor het binnenverkeer. In een apart compartiment staan de ambulances onder constante temperatuur, en in een ander compartiment bevindt zich een carwash. Er staat geen enkele kolom tussen de verkeersweg en de parkeerplaatsen, waardoor heel wat potentiële ongevallen vermeden kunnen worden en deze ringvormige ruimte erg flexibel is. Er rijdt echter geen enkel voertuig in noodgevallen binnen het gebouw. Elk voertuig beschikt namelijk over een eigen poort en rijdt dus rechtstreeks buiten, zonder de brandweerlieden die naar hun brandweerwagens lopen, in gevaar te brengen. Deze grote hal wordt verlicht door de 48 doorschijnende poorten van 6 m hoog langs de gekromde gevel, die voor zacht en gelijkmatig licht zorgen, en door de lichtschacht. Deze speciale plaats is bedoeld voor viering of bezinning door brandweermannen die terugkeren van hun interventies. Dit “Heldenplein” heeft een sterke identiteit dankzij de grote veelkleurige fresco van de hand van graffitikunstenaar STIX71, die het werk op de noordelijke wand heeft aangebracht, in schril contrast met de neutrale omgeving van de garage.
CIn deze grote ruimte kunnen ook groepen van bezoekers worden verwelkomd, kunnen informatiesessies voor heel de kazerne plaatsvinden, enz.
De componist Pierre Bartholomée heeft ook een hymne geschreven voor de brandweer van Charleroi, “een muziekstuk dat hun moed en toewijding eert, dat de emotionele momenten verenigt en in alle eenvoud de grootsheid van hun opdracht viert.”
De rest van het niveau, binnen de perifere kring, bestaat uit de machinewerkplaats, de interventiekleedkamers en de lokalen voor opslag en onderhoud van uitrusting en brandweerwagens (maskers, flessen, slangen, enz.). Een logisch traject verbindt de vuile elementen, dicht bij de terugkerende interventievoertuigen, en de propere elementen, bij de eerste-interventiewagens.
NIVEAU 2 – kleedkamers
Deze verdieping met een kleine oppervlakte, in de mezzanine van de grote hal en de werkplaats, omvat de private kleedkamers, de specifieke lokalen voor de ambulanciers en enkele kantoren, die licht nemen van de centrale lichtschacht.
NIVEAU 3 – leven en administratie
Op dit niveau bevinden zich alle kantoren van de verschillende diensten en het algemene onthaal van het gebouw, vlak naast de kern van verticaal verkeer. Deze verschillende diensten worden bediend door een centrale noord-zuidgang, die na het doorsteken van een sas ook uitkomt op de leeflokalen van de brandweerlieden (televisielokaal, sporthal, vormingszaal, kamers…). Het centrum voor alarmverwerking, dicht bij de kamers en kantoren, bevindt zich in een ruimte die een panoramisch zicht biedt op de interventieweg.
Al deze lokalen worden verlicht door openingen in de buitengevel en door 7 noord-zuid gerichte patio’s, boven op de centrale lichtschacht. Deze noord-zuidpatio’s zorgen voor een rationeel energiebeheer en verbeteren tegelijk het hygrothermische comfort dankzij watervlakken. De sporthal wordt dan weer verlicht door lichtkoepeltjes van polycarbonaat die op het dak en op het hoge gedeelte van de verticale wanden zijn geplaatst.
NIVEAU 4 – tuin en restaurant
Op deze laatste verdieping bevinden zich een eetzaal met panoramisch zicht op Charleroi, alsook een tuin en een moestuin van een honderdtal m² op het dak. Deze moestuin en de aangrenzende serre kunnen dus rechtstreeks de keuken bevoorraden. Naast het restaurant ligt ook een buitenterras, waar men in de zon kan eten.
CDeze verdieping herbergt ook de toegang tot de tribune van de sporthal en een buitenatletiekpiste die rond het gebouw loopt en een spectaculair zicht op de streek biedt.
VERDIEPING 5 – dak en technische lokalen
Het dak van de sporthal is uitgerust met fotovoltaïsche en thermische zonnepanelen, die deels zorgen voor de productie van de elektriciteit en het warme water die nodig zijn voor de goede werking van de kazerne.
13.359 m² bovengronds, 6.362 m² ondergronds; 2012-2016; (01/569-1). Beperkte offerteaanvraag met wedstrijd voor de tijdelijke vennootschap “THOMAS & PIRON – CIT BLATON”.Document E41_01/569-NL Editie 2016-12-22
(1055) – Revue de presse concernant la caserne de pompiers de Charleroi (01/569).
1 – www.lanouvellegazette.be/regions/charleroi/2010-12-05/ charleroi-future-caserne-des-pompiers-retardée-828975.shtml: “Charleroi : future caserne des pompiers retardée ?”.
2 – www-rtbf.be/regions/charleroi/retard-pour-la-construction-de-la-caserne-des-pompier-carolo-283085, 2010-12-07 / 09:42 ; Cedric BOROWIAK “Charleroi : la construction de la caserne des pompiers retardée”.
3 – La nouvelle gazette, le Quotidien de Charleroi nº 333, lundi 6 décembre 2010, E.M.A. : “Nouvelle caserne encore postposée… Le seul projet recevable n’est pas idéal pour les pompiers”.
4 – La Dernière Heure, www.dhnet.be/regions/charleroi-center. 2012.09.27; P.MK : “ Caserne des pompiers cherche bâtisseur ”.
5 – RTBF-Regions, www.rtbf.be/info/regions. 2012.09.29. 13h49 ; Jean-Christophe ADNET : “Les pompiers de Charleroi découvrent les plans de leur future caserne”.
6 – Ville de Charleroi, Lettre du Collège communal à s.m. Blaton-Thomas & Piron, du 2 octobre 2012, avec en annexe les motifs de la décision d’attribution, délibération du collège 2012.09.28., et rapport du jury 2012.09.24. (31 pages).
7 – Le Soir, jeudi 31 janvier 2013, p.20 ; Hainaut ; Didier ALBIN : “ Une tour plate pour les pompiers ”.
7bis – Le Soir 2013-02-13N°37 Précision à l’article du 2013-01-31.
8 – La Nouvelle Gazette, Le Quotidien de Charleroi, jeudi 31 janvier 2013, p.7 ; M.KA : “ Une future caserne unique en son genre”.
9 – L’Echo, jeudi 31 janvier 2013, p.14 ; “Charleroi : Samyn and Partners a conçu la future caserne des pompiers ”.
10 – La Dernière Heure – Les Sports, jeudi 31 janvier 2013, p.20 ; Charleroi ; G.V : “Un Nouveau QG pour les pompiers ”.
11 – L’Avenir, jeudi 31 janvier 2013 ; Sébastien GILLES : “Charleroi. Ca va tourner rond à la nouvelle caserne ”.
12 – www.dhnet.be/regions/charleroi-centre/article/423018/nouvelle-caserne-pour-les-hommes-du-feu.html, mercredi 30 janvier 2013 ; G.V. : “ Une nouvelle caserne pour les hommes du feu ”.
13 – www.rtbf.be/info/regions/detail_charleroi-presentation-du-projet-de-la-nouvelle-caserne-des-pompiers?id=7917810, mercredi 30 janvier 2013 / 14 :18 : “ Charleroi : présentation du projet de la nouvelle caserne des pompiers ”.
14 – www.charleroi.be/pompiers-la-nouvelle-caserne-pour-fin-2015, mercredi 30 janvier 2013 / 16 :12 : “ Pompiers : la nouvelle caserne pour fin 2015 ”.
15 – www.lanouvellegazette.be/653560/article/regions/charleroi/actualite/2013-01-30/25-millions-d-euros-et-une-piste-d-athletisme-sur-le-toit-pour-la-future-c, mercredi 30 janvier 2013 / 18 :13 : “25 millions d’euros et une piste d’athlétisme sur le toit pour la future caserne des pompiers de Charleroi ”.
16 – www.lavenir.net/article/detail.aspx?articleid=DMF20130131_00262277, jeudi 31 janvier 2013 / 07:00 : “Nouvelle caserne pour les pompiers ”.
17 – www.lavenir.net/article/detail.aspx?articleid=DMF20130131_00262476, jeudi 31 janvier 2013 / 07 :42 ; Sébastien GILLES : “ Une nouvelle caserne futuriste pour les pompiers carolos”.
18 – www.lesoir.be/175751/article/actualite/regions/hainaut/2013-01-31/une-tour-plate-pour-pompiers, jeudi 31 janvier 2013 /15:04 ; Didier ALBIN : “ Une tour plate pour les pompiers”
19 – www.dhnet.be/regions/charleroi-centre/article/423083/un-nouveau-qg-pour-les-pompiers.html, jeudi 31 janvier 2013 ; G.V. : “Un nouveau QG pour les pompiers ”.
20 – http://journal.lecho.be/ipaper/20130131/#paper/echo/14, jeudi 31 janvier 2013 ; Didier BECLARD : “ Samyn and Partners a conçu la future caserne des pompiers ”.
21 – Le Vif 31ème année n°20 / L’express n°3228, du 17 au 23 mai 2013; p117; Annabelle DUAUT : “Prévus pour mi-2014 et 2015, le nouvel hôtel de police de Charleroi ainsi que la future caserne des pompiers vont révolutionner le quotidien de nombreuses personnes”.
22 – Pose de la première pierre 2014-10-24/14h; carton d’invitation.
23 – Charleroi Métropole. Un schéma stratégique 2015-2025. Ville de Charleroi – Charleroi Bouwmeester, 258 pages. Octobre 2014, pp 198-201; “La caserne des pompiers – The fire station”.
24 – L’Avenir, 2014-10-25; Didier ALBIN : “Une nouvelle caserne pour les pompiers”.
25 – La Dernière Heure, 2014-10-25; Didier ALBIN : “La nouvelle caserne des pompiers en construction”.
26 – Le Soir (Hainaut / Liège / Namur / Luxembourg), samedi 14 et dimanche 15 février 2015, p64 HAINAUT ; T.P. : “La future caserne des pompiers sort de terre”.
27 – La Gazette, Le Quotidien de Charleroi (sud presse), vendredi 13 février 2015, nº43, p6 ; Aline WUILLOT : “Travaux gigantesques pour la caserne”.
28 – www.lavenir.net/cnt/dmf2015060200658612, mercredi 3 juin 2015 / 06.00 : “La nouvelle caserne des pompiers se dévoile”.
29 – www.lalibre.be, mercredi 18 novembre 2015/08.50 : “Pollution à Charleroi : une facture de 1,7 million pour la caserne”.
30 – Racine & Lannoo, catalogue des livres à venir, Printemps 2016, p23, “L’histoire du projet et de la construction de la nouvelle caserne des pompiers”.
31 – Le Soir (Hainaut / Liège / Namur / Luxembourg), jeudi 19 mai 2016, n°116, p26 HAINAUT ; Didier ALBIN : “La ville payera seule l’accès autoroutier”.
32 – Ville de Charleroi, 2016-10-28. Dossier de presse “Inauguration de la caserne des pompiers de la zone de secours Hainaut-Est”; 8p.
33 – Le Soir (Hainaut/Liège/Namur/Luxembourg), samedi 29 et dimanche 30 octobre 2016, n°254, p21 HAINAUT; Didier ALBIN : “Une caserne de pompier modèle”.
34 – www.architectura.be, 23 novembre 2016 ; Philippe SELKE “Installés dans leur nouvelle caserne, les pompiers de Charleroi sont choyés”.
35 – www.charleroi.be/actualit/zone-secours-la-nouvelle-caserne-des-pompiers-de-charleroi, 29 octobre 2016 ; 5p. ; “Marcinelle : la nouvelle caserne des pompiers inaugurée”.
36 – www.lesoir.be, 29 octobre 2016 ; 1p. ; Didier ALBIN : “Une caserne de pompier modèle”.
37 – Beton n°234, décembre/december 2016; pp 14-15.
38 – FireForum, n°55, decembre 2016/janvier 2017 – december 2016 /januari 2017; pp 22-25; Serge AMORES y MARTINEZ AMORÉ : “29 oktober 2016 : inhuldiging van de nieuwe brandweerkazerne van Charleroi”; “29 octobre 2016: inauguration de la nouvelle caserne des pompiers de Charleroi”.
39 – www.lavenir.net/cnt/dmf20170110_00942738/une-caserne-revolutionnaire; Le fil d’actu-mercredi 11 janvier 2017 05h00 ; Frédéric DUBOIS : “Une caserne révolutionnaire”.
40 – VIM 30 (Vehicules d’Incendie magazine), mars-mai 2017; pp 74-77; René HUYBRECHT : “Charleroi : Une nouvelle caserne au pays noir”.
41 – VIM (Véhicules d’Incendie Magazine) n°31, juin-juillet 2017, p5 : “Le livre du mois : La caserne des pompiers – Charleroi”; et “erratum”; (FR).
42 – Les nouvelles du patrimoine n°156, septembre-octobre-novembre-décembre 2017, pp.11-12 ; Laure EGGERICX : “La caserne des pompiers, Charleroi”.
43 – Exkema, septembre 2017, volume n°8, année 49, n°48, pp. 70-71, “Estación de bomberos para el SRI-Charleroi. Forma icónica y función extraordinaria”; (CO).
44 – ARDIC INFO, édition n°1, octobre 2017 ; pp. 32-33 ; “Des projets qui interrogent, des projets qui influencent nos vies” ; Alain Vanderputten : “La nouvelle caserne des pompiers à Marcinelle” ; (BE).
45 – “Charleroi Métropole – Un schéma stratégique” ; janvier 2018 ; Charleroi Bouwmeester en partenariat avec la ville de Charleroi (ISBN : 978-2-96-017831-9) ; p. 222 : la caserne des pompiers de la zone de secours Hainaut Est, (01/569) ; (BE).
46 –www.chroniques-architecture.com/tour-de-france-contemporain-semaine-1/; Chroniques d’Architecture ; 2019-06-25 ; Christophe Leray ; “Face au patrimoine lénifiant, un Tour de France contemporain” ; (FR).
(1279) – Pierre BARTHOLOMEE : “Hymne au courage”, au Corps des Pompiers de Charleroi ; (01/569); Partition de 11 pages, 2017-01-19 (voir aussi (V150) et (D6)); (BE).
(1350) – Union Wallonne des Architectes. Grand Prix d’Architecture de Wallonie 2017 ; brochure de présentation des projets lauréats et sélectionnés ; Catégorie 1 : Habitat individuel, pp. 12, 36-37, Manneriehof (01/562) ; Catégorie 3 : Bâtiment non résidentiel, pp. 66, 100-101, Caserne des pompiers pour le SRI-Charleroi (01/569) ; (E18_686) ; (BE).
© Photo: Charly Dean
© Photo: Marie-Françoise Plissart
© Photo: Simon Schmitt – www.globalview.be
© Photo: Ghislain André (SAMYN and PARTNERS)
© Photo: Alexandro Chichizola (SAMYN and PARTNERS)
© Photo: Quentin Olbrechts (SAMYN and PARTNERS)
De brandweerkazerne voor de SRI-Charleroi werd voor de volgende prijzen benoemd:
Staalbouw Wedstrijd – Concours Construction Acier 2016
FEBE Elements Awards 2016
Benelux Trofee voor Thermisch Verzinken 2017
Categorie “Karakteristieke stalen elementen“
For plans sections and elevations, please refer to the archives section of the site available from the “references” menu.